Lên nối ngôi vào cuối thế kỷ 17, ảnh hưởng của Pyotr Đại đế (Pyotr I) trong văn hóa Nga vẫn tiếp tục mở rộng trong thế kỷ 18. Triều đại của Pyotr trong những năm đầu thế kỷ 18 đánh dấu khởi đầu của hàng loạt thay đổi theo hướng hiện đại hóa trong văn hóa Nga. Cuộc cải cách do Pyotr khởi xướng khuyến khích giới nghệ sĩ và nhà khoa học Nga đổi mới sản phẩm và lĩnh vực họ tham gia, với mục tiêu thúc đẩy nền văn hóa phát triển song hành với nền kinh tế. Tấm gương Pyotr Đại đế tạo nên tiền lệ cho suốt phần còn lại của thế kỷ 18, giờ đây các nhà văn Nga bắt đầu hình thành ý tưởng rõ ràng về cách sử dụng và sự phát triển của ngôn ngữ Nga.
Qua những cuộc tranh luận về Vị trí đứng đầu của ngôn ngữ Nga và "sắc độ" của văn học Nga, giới nhà văn hồi nửa đầu thế kỷ 18 đã có thể đặt nền tảng cho sự hình thành của các tác phẩm sâu sắc hơn, đậm đà bản sắc địa phương hơn ra đời ở cuối thế kỷ này.

Nhà văn châm biếm Antiokh Dmitrievich Kantemir, 1708–1744, là một trong những nhà văn Nga đầu tiên không chỉ ca ngợi cuộc cải cách của Pyotr I mà còn tôn vinh những lý tưởng của phong trào Khai sáng đang nở rộ ở châu Âu. Tác phẩm của Kantemir thường biểu lộ lòng ngưỡng mộ Pyotr Đại đế, thể hiện rõ nhất trong thiên anh hùng ca dâng tặng hoàng đế mang tên Petrida. Kantemir thường gián tiếp ca ngợi ảnh hưởng của Pyotr qua việc phê phán trào phúng "tính thiển cận và chính sách ngu dân" ở nước Nga. Ông xem đó là biểu hiện của sự lạc hậu mà Pyotr cố gắng thay đổi qua hàng loạt cải cách. Kantemir tôn vinh truyền thống cải cách này không chỉ bằng việc ủng hộ Pyotr, mà còn bằng việc khởi xướng cuộc tranh luận kéo dài hàng thập kỷ về lối làm thơ âm tiết tiếng Nga.

Vasily Kirillovich Trediakovsky - nhà thơ, nhà viết kịch, nhà văn tiểu luận, dịch giả sống cùng thời với Antiokh Kantemir, cũng chịu ảnh hưởng sâu đậm từ phong trào Khai sáng, thể hiện rõ trong các tác phẩm của ông ở Viện Hàn lâm Khoa học Nga, các dịch phẩm xuất sắc từ tiếng Pháp và công trình kinh điển về tiếng Nga.

Trong khi cách tiếp cận với công việc viết lách của Trediakovsky thường được nhận xét là "cực kỳ uyên bác", có một nhà văn trẻ tuổi, một đối thủ trong giới học thuật của Trediakovsky tên là Alexander Petrovich Sumarokov, 1717–1777, lại đi theo phong cách kinh điển Pháp. Mối quan tâm của Sumarokov với kiểu văn học Pháp phản ánh sự tận tâm ông dành cho tinh thần Âu hóa của thời đại Pyotr Đại đế.

Mikhail Vasilyevich Lomonosov đặc biệt diễn tả lòng biết ơn và công nhận di sản của Pyotr trong tác phẩm chưa hoàn thành mang tên Pyotr Đại đế. Các tác phẩm của Lomonosov thường tập trung vào bản chất hùng vĩ, choáng ngợp, và vì vậy thường hướng đến Pyotr do những kỳ công về quân sự, văn hóa, kiến trúc vĩ đại của ông. Khác với phong cách đơn giản của Sumarokov, Lomonosov thích ý tưởng phân cấp phong cách văn học thành cao, trung bình và thấp. Lý do này thúc đẩy Lomonosov sáng tác những tác phẩm phô trương, mẫu mực về luân lý và sử dụng cả ngôn ngữ bản xứ lẫn Xla-vơ Nhà thờ.

Ảnh hưởng của Pyotr I và những cuộc tranh luận về chức năng và hình thức của văn học liên quan đến ngôn ngữ Nga ở nửa đầu thế kỷ 18, đã tạo nên tiền lệ cho giới văn sĩ sống trong triều đại Ekaterina Đại đế (Ekaterina II) hồi nửa cuối thế kỷ này. Tuy nhiên, đề tài và phạm vị của các tác phẩm thường sâu sắc hơn, đậm chất chính trị và gây nhiều tranh cãi hơn. Alexander Nikolayevich Radishchev là một ví dụ, ông đã khiến công chúng Nga kinh ngạc với việc mô tả điều kiện kinh tế-xã hội của nông nô. Nữ hoàng Ekaterina II kết tội Radishchev vì sự miêu tả này, rồi đầy ông đến Siberia.

Các nhà văn khác thường chọn những đề này ít xung đột với chế độ chuyên quyền. Ví dụ Nikolay Karamzin, 1766–1826, nổi tiếng vì ủng hộ quan điểm các nhà văn Nga nên đưa "các nét" như tình cảm, hợm hĩnh về vật chất vào thơ ca và văn xuôi.

Một số nhà văn, trái lại, đi theo hướng ca ngợi nữ hoàng Ekaterina II. Gavrila Romanovich Derzhavin, nổi tiếng với những bài thơ tán dương, thường dâng tặng thơ cho nữ hoàng Ekaterina II. Trái với hầu hết tác giả cùng thời, Derzhavin hết lòng với đất nước, ông phục vụ trong quân ngũ, sau đó nắm giữ nhiều trọng trách khác nhau trong triều đình Ekaterina II, gồm có vị trí thư ký cho nữ hoàng và bộ trưởng bộ tư pháp. Không giống phong cách "hùng vĩ" của Mikhail Lomonosov và Alexander Sumarokov, Derzhavin thường miêu tả rất ít về đề tài ông chọn.

Denis Fonvizin, gắn liền với thể loại hài kịch, tiếp cận đề tài giới quý tộc Nga dưới góc độ phê bình. Ông cảm thấy quý tộc nên giữ phẩm cách như dưới thời Pyotr Đại đế, khi đó lòng tận tụy với quốc gia luôn được trọng đãi. Các tác phẩm của ông phê phán cơ chế tặng thưởng cho qúy tộc mà không buộc họ chịu trách nhiệm về những việc họ làm. Dùng nghệ thuật châm biếm và hài kịch, Fonvizin ủng hộ cơ chế ban thưởng cho những nhà quý tộc tài năng dựa trên công trạng của họ, chứ không theo thiên vị cấp bậc - tình trạng đang lan tràn rộng khắp dưới triều đại Ekaterina Đại đế.